AlBaraka İslam İktisadı Forumu tarafından, “Türkiye AlBaraka Zirveleri” kapsamında düzenlenen “2. İstanbul Dünya İslam İktisadı Zirvesi”, İstanbul Finans Merkezi’ndeki Halkbank Genel Müdürlüğü’nde başladı.
Cumhurbaşkanlığı Yatırım ve Finans Ofisi, Türkiye Varlık Fonu (TVF), İslam İşbirliği Gençlik Forumu (ICYF), İbn Haldun Üniversitesi, İstanbul Finans Merkezi (İFM) ve AlBaraka Kümesi işbirliğinde düzenlenen tepe, bu yıl “Etkili Bir Global İktisat Yolunda İslami İktisat Stratejileri” temasıyla gerçekleştiriliyor.
Zirvenin açılışında konuşan Fatih Karahan, Türkiye’de finansal sistemin derinleşmesinin sürdürülebilir büyümenin değerli bir bileşeni olduğunu kaydederek, toplumun farklı bölümlerinin finansal sisteme dahil edilmesi ve birikimlerin yararlı yatırımlara dönüşebilmesi için finansal araç çeşitliliğinin artırılması gerektiğini söyledi.
Karahan, “Bu perspektifle Türkiye’de iştirak finansın finansal eser ve hizmet çeşitliliğini geliştirmek yoluyla finansal piyasalarımızın gelişimine verdiği katkıyı önemsiyoruz.” diye konuştu.
Türkiye’de bilhassa son 10 yılda iştirak finans dalının süratli bir büyüme gösterdiğini anlatan Karahan, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Katılım finansın bankacılık kesimi içerisindeki hissesi yüzde 5,3’ten yüzde 8,3’e yükselmiştir. İştirak finans dalı büyümeye devam etmekte ve son yıllarda dala yeni girişler gerçekleşmektedir. Bu süratli büyüme temposu, ülkemizde iştirak finans kesimine olan artan talebi göstermektedir. Yeni kuruluşların dala girmesiyle bir yandan bölümün büyüklüğü artarken, öbür taraftan rekabet şartları güzelleşmektedir. İştirak finans bölümü, finansal tasarruf araçlarını çeşitlendirerek ve finansal kapsayıcılığı artırarak finansal piyasaların gelişimine katkı vermektedir. Gerçekten bu katkılar datalardan de görülebiliyor.”
TCMB Başkanı Karahan, sektörün finansman imkanlarını yüklü olarak KOBİ’lerin kullandığını belirterek, iştirak finansın sunduğu ticari finansmanın bankacılık dalından aldığı hissenin artışından bahsetti.
Katılım finansın altın hesaplarıyla bölüme finansal araç çeşitliliği sunarak bankacılık bölümü dışındaki kısımlara erişim sağladığını anlatan Karahan, “Böylece, yastık altı tasarrufların iktisada kazandırılmasını da teşvik ederek finansal kapsayıcılığa katkı sunuyor.” halinde konuştu.
Fatih Karahan, global manada para siyaseti araçlarının çeşitliliğinin arttığı ve makro ihtiyati araçlarının daha yaygın kullanıldığı bir devirde olduklarını kaydederek, kelamlarına şöyle devam etti:
“TCMB olarak biz de hem likidite araçlarımızı hem de makro ihtiyati çerçevemizi devir dönem güncelliyoruz. Bu güncellemeleri yaparken iştirak finansın iş modelindeki farklılıkları dikkate alıyor ve gerektiği yerde farklılaştırmalar yaparak ya da alternatif araçlar uygulamaya koyarak kesimin gelişimini destekliyoruz. Bilhassa klâsik likidite idare araçlarının iştirak finans prensipleriyle uyumlu olmaması, iştirak finans kurumlarının finansal sistem içinde verimli bir biçimde faaliyet göstermesini sınırlayabiliyor. Bu nedenle konvansiyonel bankalarla emsal şartlarda likiditeye erişim ve uygun likidite risk idare sistemlerinin geliştirilmesi, bölümün büyüme potansiyeline katkıda bulunmakta. Bu bağlamda, iştirak finans kuruluşlarının bankamızın sağladığı likidite imkanlarına erişimi için operasyonel çerçevede, mukavelelerde ve araçlarda gerekli olan yeni düzenlemeleri, değişiklikleri ve alternatif prosedürleri 2010 yılından bu yana kademeli olarak uygulamaya koyuyoruz.”
Karahan, bu çalışmaların en kıymetli sonuçlarından birinin, “katılım finans kuruluşlarının açık piyasa süreçlerine öteki bankalarla eşit şartlarda erişimlerinin sağlanması” olduğunu belirterek, son vakitlerde ise devir dönem görülen likidite fazlası nedeniyle sterilizasyon çeşitliğinin ehemmiyet kazandığını söyledi.
Konvansiyonel bankalar için yüklü olarak depo ihalelerini faal bir halde kullandıklarını lisana getiren Karahan, bu sterilizasyon sisteminin aktif bir biçimde kullanılamadığı iştirak finans dalına yönelik alternatif araçlar geliştirdiklerini bildirdi.
TCMB Başkanı Karahan, katılım finans bölümüne yönelik geliştirdikleri alternatif araçlara ait bilgiler vererek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Son devirde likidite fazlasının gerilemesiyle döviz cinsi aksi swap süreçlerini sonlandırdık. Fakat bu süreçleri ilerleyen periyotlarda tekrar sterilizasyon gereksinimi olması halinde kullanılabileceği bir araç olarak tutuyoruz. Böylelikle, iştirak finans unsurlarıyla uyumlu araçlarda bu bölüme yönelik sterilizasyon süreçlerini de faal bir formda gerçekleştirdik. Likidite idaresine emsal formda makro ihtiyati çerçevemizi de tasarlarken, iştirak finansa özel gereksinimleri ve koşulları göz önünde bulunduruyoruz.
Örneğin, iştirak finans prensiplerine uyumlu olan zarurî karşılıklara telafi ödemesi sistemini geliştirdik. Ayrıyeten makro ihtiyati önlemleri uygularken, iştirak finans kuruluşlarının amaç ve yükümlülüklerini de farklılaştırıyoruz. Buna ek eden TCMB kredi programlarına iştirak bankalarınca da aracılık edilebilmesi için özel bir yatırım vekalet formülü kurguladık. Böylelikle yatırım taahhütlü avans finansmanı (YTAK) ile ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont finansmanı imkanlarına iştirak bankaları aracılığıyla erişim imkanı tanıdık.”
Karahan, tüm bu atılan adımların bir sonucu olarak likidite açığı yahut fazlası olduğu devirlerde klâsik ve iştirak gösterge getiri oranlarının birbiriyle uyumlu hareket ettiğini gözlemlediklerini bildirdi.
Fatih Karahan, iştirak finans kesiminin yalnızca Türkiye’de değil, global olarak da süratle büyüdüğünü belirterek, şu bilgileri verdi:
“Küresel İslami finans varlıkları 2024 prestijiyle yaklaşık 3,9 trilyon dolara ulaştı. Dalın büyüme suratı epeyce yüksek. Bölüm son 10 yılda ortalama yüzde 8,4 büyüdü. Türkiye, global İslami bankacılık varlıklarında yaklaşık yüzde 3’lük bir hisseye sahipken, kamu ve özel kesim sukuk ihraç hisseleri sırasıyla yüzde 4,1, yüzde 22,5. Bu sayılar, Türkiye’de de iştirak finansının büyüme potansiyelinin yüksek olmaya devam ettiğini ima ediyor. Dalın global piyasada büyüme suratını sürdürebilmesi için piyasa derinliğinin artması ve bilhassa kısa vadeli likidite imkanlarının genişlemesi epey kıymetli. Bu bağlamda, yüksek kaliteli likit varlık eksikliği, iştirak finans dalında dünya genelinde dalın yaşadığı değerli bir zorluk olarak öne çıkıyor.”
Karahan, ikincil piyasaların derinleşmesi ve sistemli sukuk ihraçları konusunda dalda derinliğe ve eser çeşitliğine gereksinim bulunduğunu kaydederek, “Bu çerçevede, bankamızın da kurucu ortakları ortasında yer aldığı Memleketler arası İslami Likidite İdaresi Kuruluşu (IILM), global iştirak finans kesiminin önde gelen pazarlarında kısa vadeli sukuk ihracı gerçekleştirdi. Biz dahil hissedarların birçok, yıllık temettülerini tekrar kurum sermayesine ekleyerek IILM’nin büyümesine dayanak oluyor.” diye konuştu.
İlk IILM sukuk ihracının 2013 yılında gerçekleştirildiğini anımsatan Karahan, bu vakte kadar toplam ihraç meblağının 120 milyar dolarına ulaştığını bildirdi.
Sektörün önünde zorlukların yanı sıra global fırsatların da bulunduğunu lisana getiren Karahan, bu fırsatlara ait değerlendirmelerde bulundu.
TCMB Başkanı Karahan, yeşil dönüşüm ve etrafa hassaslığın iştirak finans kesimi açısından değerine işaret ederek, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Gelişmekte olan ülkelerin yeşil dönüşüm için finansman muhtaçlığı bu piyasanın büyümeye devam edeceğine işaret etmekte. İştirak finans kesimi global ESG (çevresel, toplumsal ve yönetişim) trendlerine entegre olma potansiyeline sahip görünüyor ve bu alanda bölüm için değerli bir büyüme fırsatı bulunmakta. Bu kapsamda Türkiye’nin ESG temalı ihraçlarında iştirak finansının değerli bir rol almasını bekliyoruz.”
