Şimşek’in öne çıkan açıklamaları şunlar oldu:
Gittiğimiz toplantılar G-20 toplantılarını da içeriyordu. Epeyce verimli geçti. New York’ta kredi derecelendirme kuruluşlarının zirve yöneticileriyle bir ortaya geldi. Üç kuruluşla birer saatlik ağır toplantı yaptık. Yatırımcılarla da bir ortaya geldik. New York epey verimli geçti. Sonrasında Washington’a geçtik. New York dahil olmak üzere 60’a yakın toplantı. 7-8 global yatırım konferansında konuşma fırsatı bulduk.
Arkadaşlarım bana verdiği bilgiye nazaran 2 bine yakın şahsa ulaştık.
Yatırımcılarla toplantılar dört başlıkta toplanabilir. Birincisi içerideki gelişmelere karşı programın dayanıklılığı. Bir taraftan yapısal dönüşüm, bir taraftan da dezenflasyon mevzuları ele aldık.
Programa siyasi takviye hayli yüksek, ne gerekiyorsa yapmaya devam edeceğiz.
İkinci ana başlık: Global belirsizlikler var, buna karşı Türkiye’nin dayanıklılığı soruldu. Katıldığımız resmi toplantılarda konuşma ortasında en çok geçen sözcük, belirsizlik oldu. Belirsizlik sözcüğünün birinci defa bu kadar yaygın kullanıldığını gördüm. Belirsizlik demek büyümenin yavaşlayacağı beklentisini de içeriyor. Global büyüme muhtemelen artık yüzde 3’ün altına düşecek. Global büyüme düştüğü vakit riskli varlıklardan çıkış oluyor.
Bizim üzere ülkelerde risk iştahındaki azalma fon çıkışını tetikliyor. Bunu esasen yaşadık. Yabancıların iç borç stokundaki hissesi yarı yarıya azaldı. Türkiye büyümek için dış talebe daha az bağımlı. Türkiye iktisadını sürükleyen faktör net dış talep değildir, daha çok iç talep ve yatırımdır. Bu bizi global belirsizliğe karşı nispi olarak daha sağlam kılıyor. Süreksiz olarak büyüme yavaşlasa da orta-uzun vadede perspektif güçlü.
Türkiye’nin ihracatının büyük kısmı kural bazlı ve coğrafik olarak yakın ülkelere gidiyor. Ortalık yatıştığı vakit hangi ülkelerin avantajlı-dezavantajlı olduğuna bakacaklar.
ABD’nin Türkiye’ye uyguladığı ek tarife yüzde 10. Türkiye o açıdan da avatanjlı. Kırılma anında Türkiye’ye fiyattan bağımsız olarak talep gelecektir, geliyor da duyuyoruz.
Asyalı ülkelerden Türkiye’ye yatırım da gelecektir. Bu hususta görüşmeler de var. Global korumacılığa karşı en büyük ilaç bölgesel entegrasyondur. AB ile entegrasyon güçlenebilir. Balkan ülkeleriyle zati var.
Fon çıkışından bir ölçü daha fazla etkilenmiş olabiliriz, ortalık yatıştığında önemli avantajları olduğu ortaya çıkacak.
Düşen emtia fiyatları da Türkiye açısından inanılmaz olumlu tesirlere sahip. Hem enflasyonu hem cari açığı aşağı çeken niteliğe sahip.
Üçüncü ana başlık: Tüm bu gelişmelerin Türkiye’nin makroekonomik programına tesiri soruldu.
Enflasyon nette TCMB’nin amaç patikasında gerçekleşecek. Beklentilerde sonlu kötüleşme var, lirada kayıp var ancak petrol fiyatlarında düşüş net biçimde dezenflasyonist. Program da reaksiyon verdi ve finansal şartlar sıkılaştırıldı. Finansal şartlar enflasyonu aşağı çekecek. Enflasyonla ilgili başımızda rastgele bir tereddüt yok.
Büyümede süreksiz olarak yavaşlama riski var. Arz istikametli önlemler alacağız, alıyoruz. Bütçede üretkenliği ve verimliliği artıracak alanlara kaynakları kaydıracağız. Bu süreç devam edecek.
YTAK üzerinden tahminen de çok daha güçlü bir formda destekleyeceğiz. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımızın açıkladığı HIT-30 programı var, buna ilgi yüksek, onu da güçlendireceğiz. Programda rastgele bir değişikliğe muhtaçlık yok. Yatırım ayağını çok güçlü bir biçimde destekleyeceğiz. Ben global çalkantıların getirdiği fırsatları değerlendiriyorum. Reeskont kredilerinde ek çalışmalar yapacağız. Güçte dönüşümü hızlandıracak kıymetli ıslahat çalışması TBMM’de. Güçte dışa bağımlığı azaltmak bizim için değerli. Umarım Rusya-Ukrayna süreci de hızlanır da nükleer santralimizde de hızlanırız, zira bu da yaptırımlardan etkileniyor.
Rakamlara girmeyeceğim. Biz her değişiklikte sayı değişikliğine gitmeyiz. Cari açık programda öngördüğümüzden daha düşük olacak. Petrol bu türlü kalırsa cari açık 7-8 milyar dolar düşecek. Euro/doların 1,10’un üzerine çıkması cari açığı 4 milyar dolar güzelleştirecek. Böylelikle ulusal gelirin yüzde 1’i kadar güzelleşme olacak. Cari açığın ulusal gelire oranı yüzde 2’nin hayli altında olacak.
Bütçede harcama disiplinini güçlü bir biçimde devam ettireceğiz. Harcamalarda frene basmış durumdayız. Bilhassa cari ve esnek harcamalarda. Harcama disiplininde başımızda tereddüt yok, ancak iktisatta yavaşlama olursa gelir ayağında zafiyet olabilir. Borcumuzun ulusal gelire oranı yüzde 25. Bize emsal ülkelerde ortalama yüzde 70’in üzerinde.
Son başlık: Bize en çok sorulan soruların başında ABD ve AB ile ilgiler geldi. 6 yılın akabinde birinci defa Yüksek Seviyeli Ekonomik Diyalog toplantısı yaptık Brüksel’de. Türkiye-AB entegrasyonunu nasıl hızlandırabileceğimizi konuştuk. Finans ve iş etraflarıyla de diyalog toplantısı yaptık. Bunların ana teması Avrupa’nın Türkiye’ye muhtaçlığı var.
Siyasi gelişmeler ne olursa olsun. Biz carry konumuyla ilgilenmiyoruz. Bu program sırtını portföy girişlerine dayalı değildir. Bu program fiyat istikrarını sağlayarak, yapısal dönüşüm üzerinden global yatırımı cezbedecek bir programdır. Bizim gayemiz Türkiye’nin dönüşümünü sağlamak. Carry trade çekmek üzere bir gayretimiz olmayacak.
AB ile ekonomik entegrasyonda sorun görmüyoruz. AB üyeliğiyle ilgili durum siyasi saiklerle uzamış durumda. Burada sorun AB, sorun biz değiliz. Fasılların açılması bloke edildi. Gümrük Birliği’nin güncellenmesi hem AB’nin hem Türkiye’nin faydasına. Birçok bahiste bize muhtaçlıklar var.
ABD ile bağlara gelirsek. ABD yüzde 10 gümrük vergisiyle bizi en avantajlı ülkelere çıkardı. Türkiye’nin yeni ABD idaresiyle her düzeyde diyalogumuz çok güçlü. ABD ile biz 3-4 ana başlıkta çok düzgün noktaya geldik. Güç, savunma sanayii, yapay zeka.
ABD’nin önde gelen teknoloji firmalarının zirve yöneticileriyle de bir ortaya geldik. Türkiye yapay zeka hazırlık endeksinde kendisine emsal ülkelerin ilerisinde, ancak gelişmiş ülkelerden geride.
Türk Telekom’da mühlet seneye doluyor. Biz bu süreyi uzatacağız.
ABD ile ticaret hacmini üçe katlamak istiyoruz. İşte biz bunun altyapısını oluşturmaya çalışıyoruz. Rusya-Ukrayna savaşı sona ererse Türkiye için büyük fırsatlar var.
Yatırımcıların kaygılandığı konu, Asya’nın satamadığı eserlerin Türkiye’ye satılabileceği konusu.
Rezerv birikiminde başarılı olduk, Türkiye çok ara kaydetti. Bugünkü haliyle brüt rezervlerde yeterliliği sağlıyoruz. Rezerv kaybı kelam konusu. Biz bu rezervleri cari fazlayla biriktirmedik ki. Portföy değişikliği ve kısmen de dış portföy girişleri oldu. Rezervler tampon vazifesi görüyor. Olağan ki kıymetli bir rezerv kaybı var. Bu rezerv kaybının yüzde 58’i dış kaynaklı. Ancak çıkışlar duruldu. Hane halkı birinci kez programa itimat olarak bu çıkışa ilgi göstermedi. Rezerv kaybının yüzde 34’ü firmalardan geldi, vatandaşın talebi yüzde 7-8 düzeyinde. Programa ait bir soru işareti yok.
Bugünkü şartlar Merkez Bankamızın kuru yönettiği bir süreç gerektiriyor. Merkez Bankası hakikat adımlar attı. TL likiditeyi çekti. Finansal şartlar sıkılaştırıldı. Cari açık azalacak, direkt yatırımların artacağına inanıyorum. Kalkınma bankalarıyla görüştüm, önümüzdeki 3 yıl 40 milyar doların üzerinde 10 yıl ve daha uzun vadeli düşük maliyetli imkanlar sağlanacak. Türkiye’nin şu anda bir kaynak sorunu yok.
Bizim önceliğimiz bütçe istikrarlarını uygunlaştırmak ve dezenflasyonu sağlamak.
200’ün üzerinde banknot konusu Merkez Bankası’nın konusu, onlara girmek istemiyorum.
2024’te yaklaşık 2,3 milyon yoklama yapıldı, birinci kere Türkiye’de beyanname sayısı 5 milyonu aştı. Biz alanda olacağız. Şu anda ek yapay zeka algoritmaları geliştiriyoruz. Gelir Yönetimi’ni güçlendireceğiz.
473 bin mükellef birinci kere bu sene beyanname verdi. Matrah yüzde 115 artmış. Hesaplanan vergi yüzde 111.
Gelir İdaresi Başkanı ile görüşeceğim, kurumlar vergisi beyanname verme müddetlerini gerekirse tahminen 1-2 gün uzatabiliriz.
Kayıtdışılıkla çaba ederek verginin tabanını genişletmek istiyoruz ve bu işi başaracağız.
Programda rastgele bir değerli sapma öngörmüyoruz. Programın özü dezenflasyondur. Tabii ki süreksiz iniş ve çıkışlar olacak, bu olağan, önlemlerimizi kısa vadeli iniş çıkışlara nazaran değil yapısal durumlara nazaran alırız.
